Udongo wenye rutuba ni chanzo cha malisho bora.

Unapohitaji kujikita katika ufugaji kwa mlengo wa kibiashara yaani kuzalisha mifugo au bidhaa za mifugo kitu muhimu cha kujiuliza ni chakula cha mifugo. 

Mfugaji anaweza fikiria chakula katika mfumo wa nyasi kavu (hay) au nyasi mbichi. Hata hivyo wafugaji wengine wanaweza kufikiri mbali na kuamua kulima nyasi zao binafsi kwa ajili ya mifugo au/na kuuza. 

Tofauti na wengi wanavyofikiri, mahitaji ya mbolea katika uzalishaji wa nyasi ni makubwa kama katika uzalishaji wa mazao ya kawaida. 

Udongo wenye rutuba ya kutosha na matumizi sahihi ya mbolea huweza kutoa kiasi kingi cha malisho ya mifugo.

Mfugaji kabla ya kulima shamba kwa ajili ya malisho anashauriwa kutafuta wataalamu wa malisho ili kuweza kumsaidia kufanya utafiti katika eneo husika. Hata hivyo kwa kujikita katika rutuba ya udongo na uzalishaji, aina tofauti za nyasi huitaji mazingira tofauti ya kiwango cha madini ndani ya udongo. Si vyema mkulima kuamua kulima nyasi bila kupata ushauri wa kitaalamu. 

Katika kilimo cha nyasi changamoto ya rutuba kwenye udongo kwa kiasi kikubwa ni Nitrojeni (N), ikifuatiwa na Fosiforasi(P), Potashiamu (K) na salfa(S) kwa nadra sana katika udongo wa kichanga.

Katika udongo wenye rutuba nzuri ukiambatana na kilimo cha umwagiliaji wa nyasi au mvua ya kutosha tunategemea kupata malisho mengi zaidi kwa sababu nyasi zitapata rutuba na maji ya kutosha. Hata hivyo, maeneo yenye kutegemea mvua tu kama ardhi ina rutuba ya kutosha bado uzalishaji wa nyasi unakuwa ni mzuri.

Virutubisho vyote ambavyo mwanadamu anategemea kutoka kwenye nyama vinatokana na virutubisho ambavyo vinachangiwa na malisho anayokula mnyama pia. Lazima mfugaji apate malisho bora ili kuzalisha mifugo na mazao yake yenye ubora wa juu pia.

Mfugaji unaweza kuona kwa namna gani rutuba ya udongo ni muhimu katika ufugaji. Katika nchi yetu si rahisi kupata wafugaji wataoweza kufanya kilimo cha malisho cha umwagiliaji bali wengi wanategemea mvua za msimu hivyo lazima kujikita katika ubora wa udongo na elimu ya utunzaji wa udongo ili kutoruhusu upotevu wa rutuba. 

Kwa hakika mfugaji akiweza kudhibiti upotevu wa ubora na rutuba ya udongo tunategemea kupata matokeo chanya kwa kutegemea tu mvua ya msimu. Ni rahisi kugundua upungufu wa madini katika udongo kwa kuangalia viashiria kadha wa kadha katika uoto wa juu ya ardhi lakini hii inahitaji utaalamu na uzoefu pia.

Hata hivyo, siyo kila uzalishaji hafifu katika malisho husababishwa na upungufu wa rutuba pekee katika udongo. Mkulima/mfugaji anatakiwa kupata ushauri wa kitaalamu kabla ya kuamua kutumia mbolea katika uboreshaji wa kilimo cha malisho.