MALISHO YENYE KUWEZA KUSTAHIMILI HALI YA UKAME.

NYASI ZENYE UWEZO WA KUSTAHIMILI MAENEO YENYE ASILI YA  UKAME

1. Cenchrus ciliaris  (Buffel grass)

Buffel grass

Ni nyasi zinazolimwa sana kwa ajili ya kuzalisha

chakula cha mifugo. Zina uwezo wa kustahimili ukame kwa muda mrefu hivyo kupendekezwa kama nyasi zenye kuweza kulimwa maeneo kame hapa nchini kama Dodoma, Tabora na Singida. Hutoa mizizi yenye kwenda ardhini umbali wa hadi meta 2, hivyo huweza kufyonza maji ardhini mbali zaidi. Ni rahisi kupanda na hutoa malisho kwa wingi haswa zikipandwa na mbolea. Ikivunwa mwanzoni kabisa baada ya kuchomoza maua,huzalisha malisho mengi na bora ambayo huweza kutunzwa kama hei (hay). Akiba hii huweza kutumika wakati wa kiangazi kulishia mifugo. Buffel grass hustahimili moto (FAO, 2010). Haina uwezo wa kustahimili maeneo yenye kukumbwa na mafuriko (waterlogging area) na huweza kufa kwa baada ya takribani siku  6 (Ecoport, 2010). Huweza kuvumilia kuchungiwa (over grazing) hata kukanyagwa( trampling.

2. Urochloa mosambicensis

Sabi grass

Lugha za kawaida hujulikana kama Sabi grass (Australia), gonya grass (Zimbabwe) n.k.

Hizi ni nyasi zenye kustahimili ukame na kudumu zaidi ya mwaka mmoja (perennial). Hutofautiana kimo au wastani wa ukuaji pamoja na tabia (habit) ya ukuaji kutokana na sababu mbali mbali kama hali ya hewa ya eneo husika(climate), udongo (edaphic factors) n.k

Huota katika udongo tofauti ijapokuwa huitaji zaidi udongo wenye mbolea, kuanzia udongo wenye asili ya ufinyazi (clay soil) na ule wenye asili ya kichanga (sandy soil). Huweza kustahimili udongo  wenye asili ya u-asidi, alkali na chumvi chumvi.

Hata hivyo, kwa nchini mwetu wafugaji wetu hawajajikita katika ulimaji wa nyasi aina hii lakini ni chanzo kizuri cha chakula kwa ajili ya mifugo.

Ni nyasi ambayo haijathibitika kuwa na sumu yoyote kwa mifugo au kuwa na uhusiano na magonjwa, hivyo ni chakula kisicho na madhara kwa mifugo


3. Eragrostis superba (Masai love grass)

Masai love grass

Hujiotea kwa asili hapa nchini sababu ya wakulima au wafugaji wengi kutokujikita katika kilimo cha nyasi za kulishia mifugo.

 Hukua kwa haraka sana na huwa na hali ya umbijani kwa takribani mwaka mzima. Huweza kustahimili sehemu zenye udongo wa chumvi chumvi na alkali. Hustawi zaidi katika maeneo yenye udongo asili ya kichanga ijapokuwa hata udongo mwingine kama mfinyanzi hustawi. Hata hivyo ijapokuwa hukua haraka lakini hupoteza ubora(stemmy and unpalatable) kwa ajili ya mifugo kadri inavyozidi kukomaa pia kiwango cha virutubisho hushuka sana.

4. Bothriochloa insculpta ( Creeping bluegrass)

Creeping bluegrass

Hutumika kama nyasi za kuchungia au kutengenezea hei(hay)

 katika mashamba ya kufuga ng'ombe wa nyama (hukataliwa na ng'ombe wa maziwa).

Huweza kutumika kwa kuchungia au kukata nyasi na kulishia bandani (cut and carry). 

Ni bora zaidi kama hazijakomaa sana sababu ubora wake(palatability) hupungua kadri nyasi zinavyokomaa.

 Hustahimili ukame, kuchungiwa(heavy grazing) moto na 

mafuriko japo ni kwa kipindi kifupi tu. 

Huweza kustawi katika aina tofauti ya udongo japo haistawi vizuri maeneo yenye udongo wa kichanga . 

 Nyasi hizi hazistawi katika maeneo yenye kivuli au udongo wa asidi.

 MALISHO AINA YA MIKUNDE YENYE UWEZO WA KUSTAHIMILI MAENEO YENYE ASILI YA  UKAME

 1. Stylosanthes humilis

 Uwezo wake wa kutengeneza nitrojeni (nitrogen fixtion), kustahimili ukame, kuboresha hali ya udongo na kuwa chanzo cha protini kwa mifugo ni kati ya faida za huu mkunde. Mkunde huu una uwezo wa kutumia(extract) hata madini ya fosiforasi yaliyo  kidogo sana kutumika kwa ajili ya mimea mingine. Huweza kuoteshwa kwa kuchanganywa na baadhi ya nyasi zisizo zalisha kivuli kama vile Cenchrus ciliaris, Heteropogon contortus na Urochloa mosambicensis. Mkulima anaweza kuchungia moja kwa moja, kukata na kulishia bandani, kutengeneza hei au saileji. Hustahimili ukame pamoja na udongo wa kichanga au tifutifu. Hata hivyo, imethibitika mikunde hii kuwa sumu kwa baadhi ya kupe wasababishao magonjwa kwa ng'ombe (acaricidal effects) (Muro Castrejón et al., 2003; Fernandez-Ruvalcaba et al., 1999).

2. Stylosanthes hamata

Huu mkunde hauna utofauti na mkunde uliotangulia hapo juu katika ustahimilivu na matumizi yake kwa ajili ya mifugo.

Hayo ni baadhi ya malisho yawezayo kustahimili ukame na kuwa msaada kwa mfugaji.....