MIGOGORO YA WAKULIMA NA WAFUGAJI, LAWAMA ASIBEBESHWE MFUGAJI PEKE YAKE.

Leo nimetamani kutoa maoni yangu juu ya migogoro ya mara kwa mara kati ya wakulima na wafugaji. Ni tatizo ambalo limekuwa sugu sana hapa nchini na pengine baadhi ya wananchi wakaamini hakuna suluhisho la hii migogoro.  Kwanza, nikiri kwamba sikubaliani kwa namna yoyote na migogro hii kwa sababu imekuwa ikisababisha upotevu wa rasilimali kwa raia, jamii na serikali kwa ujumla, uharibifu wa mali, uhai wa raia na mifugo kwa ujumla. Lakini, hatuwezi kuacha kuongelea upotevu wa amani, ushirikiano kwenye jamii na kudumaza soko la mifugo na mazao yake hapa nchini na nje ya nchi.

Tukirejea katika mada, kwa miaka mingi katika nchi yetu tumekuwa tukiishi na jamii za kifugaji (pastoralists) kama wamasai na wasukuma. Wafugaji hawa wamekuwa wakitumia ufugaji wa asili nakuchangia katika ukuaji wa soko la nyama hapa nchini pamoja na kuchangia pato la taifa. Hata hivyo, japokuwa wamekuwa wakichangia pato la taifa kukua bado kuna takribani wafugaji milioni 10 wanaoishi katika umasikini (CGIAR, 2014).

Mahitaji makubwa ya mifugo ni malisho na maji na ndizo zimekuwa sababu za ufugaji wa kuhama hama wafugaji kutoka eneo moja hadi jingine wakitafuta mahitaji ya mifugo yao. Katika uhamaji wao ndipo yanapotokea  haya mapigano ya wafugaji na wakulima. Hata hivyo katika jamii zetu lawama zote zimekuwa zikimrudia mfugaji akionekana ndiyo chanzo cha migogoro hii. Serikali imezidi kujitahidi kumaliza migogoro hii lakini imekuwa ikijirudia kwa sababu hakuna suluhisho la mahitaji ya mfugaji katika eneo lake. Leo, ntafafanua baadhi ya mambo yanayochangia migogoro hii tofauti na mfugaji kuwa chanzo cha moja kwa moja.

·         Kilimo cha kuhama hama, tumekuwa tukishuhudia wakulima wengi wakilima bila kutumia teknolojia ya kuhifadhi ubora wa udongo. Wamekuwa wakihama kufatana na ardhi inavyopoteza ubora wa uzalishaji. Hii imechangia uharibifu wa ardhi, magugu vamizi na upotevu wa maeneo ya machunga.

·         Watumiaji wengine wa ardhi kuharibu mapalio ya mifugo, hizi ni njia za mifugo zinazowafanya wafugaji kupitishia na mifugo kutoka eneo moja hadi lingine. Hata hivyo maeneo haya yamekuwa yakivamiwa na wakulima katika upanuzi wa mashamba yao na kusababisha migogoro wakati wa upitishaji wa mifugo kutokana na ufinyu wa njia.

·         Dhana ya eneo lenye chanzo cha maji ni zuri kwa kilimo cha umwagiliaji, ni kweli kilimo cha umwagiliaji ni muhimu kwa ajili ya kuongeza uzalishaji. Lakini je, vyanzo hivi vya maji vinatumika vipi kuhakikisha vinakidhi mahitaji kwa kuweka miundo mbinu ya kuwezesha watumiaji wote kupata maji bila kuingiliana? Wakulima wamekuwa wakilima na kuziba njia za mifugo kupitia kuelekea kwenye vyanzo vya maji.

·         Uwekezaji katika maeneo ya machunga, uwekezaji katika nchi yetu ni muhimu kwa ajili ya maendeleo ya nchi yetu lakini kumekuwa hakuna mkakati maalum wa kuwahakikishia wafugaji maeneo mbadala ya kuchungia mifugo. Hii hali huwafanya kutanga tanga hovyo.

·         Upanuzi na utambuzi wa maeneo ya hifadhi, tunatambua hakika rasilimali za nchi hii ni muhimu sana kwa ajili ya kuongezea kipato taifa lakini pia kuhakikisha hata vizazi vijavyo vinafaidika na rasilimali hizi za taifa. Lakini wafugaji wamekuwa wakiondoshwa katika maeneo mbali mbali ili kuyafanya tengefu kwa misitu au wanyama pori pasipo kuwatengenezea mbadala wa machunga. Baadhi ya maeneo kama wildlife management areas (WMA) yamekuwa yakipandishwa hadhi na kuwafanya wafugaji wakose machunga.

·         Ukosefu wa elimu kwa wafugaji, elimu ya utunzaji na usimamizi wa machunga ni muhimu kwa wafugaji ili waweze kuhudumia maeneo yao ya machunga.

·         Ukosefu mpango mkakati wa kuboresha machunga na wataalamu wa malisho wa kutosha, hii ni sababu ya wafugaji kuhama hama pia kwa sababu maeneo mengi yana vichaka, magugu vamizi na vipara vingi. Mfugaji analazimika kuhama hama kutoka eneo moja hadi jingine. Bahati mbaya hata mchakato wa kitaifa wa upigaji chapa hausaidii kutatua changamoto za malisho bali utambuzi wa mifugo (identification). Maeneo tofauti hapa nchini yana ikolojia tofauti. Mikakati maalum iwekwe ili kuboresha na kulinda machunga kulingana na ikolojia zake.

·         Serikali kutokutenga maeneo ya machunga kisheria, katika mipango bora ya ardhi, serikali inatakiwa kutenga maeneo ya malisho na kuyatambua kisheria ili kuzuia uvamizi unaofanywa na watumiaji wengine wa ardhi. Tunashuhudia maeneo ya misitu na wanyama pori yakitengwa na kutambulika kisheria, hata maeneo ya machunga yatengwe vivo hivyo.

Hizo ni baadhi tu ya sababu zinazo mfanya mfugaji kuhama kutoka eneo moja hadi jingine. Ninaamini hakuna mfugaji anayependa kutembea hovyo na mifugo, bali ukosefu wa malisho na maji unawalazimu kufanya ufugaji wa kuhama hama kama maisha yao. Ukiangalia vizuri hizi sababu kidogo lawama kwa wafugaji zitapungua. Kuna kila sababu ya kuangalia namna ya kutatua changamoto zinazowasukuma wafugaji kuhama hama. Hapo tutapata suluhisho la migogoro hii.

• 14